نړۍ ته متوجه ګواښونه
چارشنبه, 09 December 2009 05:51 دشهريار باچا ژباړه
د نړۍ د موسمى منفى تغيراتو ناوړه اغيزى به گرده نړۍ له گواښ سره مخامخ کړي.
په را روانو وختونو کې به د تودوخى درجه لوړه شى چې له لامله به يې په نړۍ کې د واورې غرونه په ويلى کيدو شي، په سمندرونو کې به د اوبو سطحه لوړه شى توند بادونه، تيز بارانونه به سمندرونو ته دومره قوت ورکړى چې د نړۍ ډير ودان ښارونه به له منځه يوسي.
دا به څنگه وى؟ او کله به وى؟ ځوابول يى خورا ستونزمنه ده، خو داسې څه کيدونکى دي چې په دى مځکه د استوگنو لپاره به ښي پايلي ونلري
د نړۍ د موسمى تغيراتو د ادارى پوهان انديښمن دي چې څرنګه به نړۍ ته متوجه د دغه گواښونو مخه ونيول شي، چې له لامله يې د نړۍ پر ځمکه دغه غميزى راتلونکى دي.
د استراليا غرونه له منځه تلوونکي دي:
د نړيوالو موسمى تغيراتو له لامله به دغه د ښکلا او ښايست بيلگى د مرجان او ياقوتو په نوم غرونه به په راروانو شلو کلونو کى په بشپړ ډول له سترگو ورک شي. د دغو غرونو اوږدوالى ٢٠١١ کيلو متر دى او د استراليا شمال شرق ساحل ته هسک ولاړ دى چې د الله جل جلاله د قدرتونو نمونه او د نړۍ ښايست دى د سمندر تودى اوبه او څپانده څپي به يى لومړى په ښکلا اور پورى کړى او بيا به يى له ستونى تير کړي، دا به د نړۍ د موسمى تغيراتو د نړۍ په ښکلا لومړى وار وي.
د اميزون ځنگلى به په دښتو بدلى کړى شي:
د نړۍ د موسمى تغيراتو دويم وار به داميزون په ځنگلو وشي، په دغو ځنگلو کې په لکونو د حيواناتو قسمونه ژوند کوى، کال و سر پرې بارانونه اورى نړۍ ته د پاکو او تازه اوبو پنځمه برخه پوره کوي دغو ځنگلو ته د نړۍ (ايرکنډيشن) هم ويل کيږى خو د نړۍ د موسمى منفى تغيراتو بدى اغيزى به دغه ځنگلونه وچ او د ځمکى له مخ څخه فنا کړى د سائنس پوهانو په اند د دغو ځنگلو ژوند اوس تر ٢٠٥٠ کاله پورې پاتې دى وروسته پاتې کيدل به يى يوه معجزه وي.
نړۍ ته د تيز او توندو بادونو بارانونو خطر
دنړۍ دموسمى تغيراتو د ادارى پوهان وايى نړۍ ته بل سترگواښ دهغو طوفانونو دى چى دتيزوبارانو نو او توندوبادونو له لامله به په پوره زور او شور سره دنړۍ ابادې سيمى په ويرانو بدلى کړي.
ددغو بارانونو اوبه به دسمندرونو په اوبو کې جوش پيداکړى او دسمندرونو غاړو ته پرتى ابادى سيمى به له ستوني تيرى کړى داسى چى نوم اونښان به يى ورک شي.
لندن به دځمکى له مخه ورک شي.
دنړۍ دموسمى تغيراتو د ادارى پوهان دلندن استوگنو ته خبرور کوى چى ددوى په اند دلندن ژوند تر ٢١٠٠ پورى دي ځکه چى داښار دسمندر خيټى ته تلونکى دي دواورو دغرونو ويلى کيدل دتيزو بارانونو اوريدل به ددى لامل وگرځى چى سمندرونه په مورگو واوړى او دلندن په څير ډيرودان ښارونه دځمکى له مخى ورک کړى دسمندر له ستونى تيريدونکى ښارونو کى يواځى لندن نه په لسگونو هغه ښارونه چى دبحر غاړوته آباد دى به له منځه ولاړ شى د امريکا دنيويارک ښار هم دهمدغو ښارونو ملگرى دى . په نړۍ کې دتودوخى دلوړيدا بده اغيزه همدا ده چى دنړۍ دواورو غزونه په چټکتيا سره ويلى کوى اوبه به يى بحرونه ته را غورځى او دسمندرونو اوبوته به جوش ورکوى . اوس هم دپخوا په پرتله په سمندرونو کى اوبه له خپلى پيمانى څخه په زياتيدو دي که داوبو د ډيروالى سلسله په همدى ترتيب روانه وى ډير ژر به ډير ښکلى ښارونه داوبو خوراک شي.
حيوانات به ډنگر شي.
دپوهانو په اند دنړۍ منفى موسمى بدلون به په حيواناتو هم خورا ناوړه اغيزى وکړى داوسيدنى ځايونه به يى په ورکيدوشي، خوراک به يى په کميدوشى، چى له لامله به يى جسامت کوچنى او ډنگرشي. په ډيرو جزيروکى لادمخکى څخه دتودوخى د ډيرښت له لامله ډير حيوانات ناروغ او ډنگر شوى دى په حيواناتو کى دغه بدلون له تيرو ديرشو کلوراپديخوا ليدل کيږي داب وهواچټلتيا په حيواناتو هم بدى اغيزى لرى حيوانات په پاکه اب وهوا کى ښکلى اوغښتلى جسمونه لري.
له يوى خواموسمى تغيرات اوله بلى خوا په نړۍ کى دمکروبونو څخه د ډکو باروتو استعمال که يو خوا انسانيت ته خطر متوجه کړى نو حيوانات هم ترى خوندى نه دي پاتى دوىهم له دغى ستونزى سره لاس او ګريوان دى په بحرونو کى دکبانو او داوبو دنورو سالر ونکو هم دا حال دى چى موسمى تغيراتو او داب وهوا چټلتيايى په صحت او جسم خورا بدى اغيزى کړى دي ښکارى مرغان به هم دتودوخى د ډيروالى او دخوراک دکمښت له ستونزى سره مخامخ شي.
په اندونيزيا کى به دوه زره جزيرى له منځه ولاړى شي.
موسمى منفى تغيرات به اندونيزيا ته هم ضربه ورکړى او دوه زره کوچنۍ جزيرى به يى له منځه ولاړى شي دا گزار به ډير وخت وانخلى د ٢٠٣٠ پورى به دغه جزيرى داندونيزيا له گوتو ووځي.
اندونيزيا ١٧٥٠٠ جزيرى لرى چى تراوسه يى ٢٤جزيرى داوبو خوراک شوى دى او دنورو دووزرو جزيرو دخوړلو لپاره يى سمندر خوله وازه کړى ده په بحر کى داوبو ډيرښت به ددى لامل شي چې داندونيزيا جزيرى خپلى خيټى ته ورواچوى . دنړۍ دموسمى تغيراتو له لامله به دمالديپ هيواد هم دنړۍ له نقشى ورک کړى شى مالديپ دسمندر په غاړه پروت هيواد دي. سمندر به په دى وتواتنيږى چى مالديپ هم خيټى ته تير کړي. دسائنس پوهانو په اند دغه پيښه به هم ډيروخت وانخلى موسمى تغيرات به روسيه هم وځپي:
دنړۍ موسمى تغيرات به دروسي لپاره هم شى پايلى ونلرى له واورو او يخ موسم سره اروږدې دغه اولس به په نړۍ کې دتودوخى ددرجې لوړيدل له ستونزو سره مخامخ کړي دسيلابونو طوفانونو او دواورو دغرونو ويلى کيدنه به روسيه هم وځپي. روسى ساينس پوهان له اوسه پدى هڅه کى دى چى څرنگه به خپله سيمه دنړۍ دموسمى بدلون دناوړه اغيزو څخه خوندى وساتلى شى ځکه چى روسيه د نړۍ پرمخ په واورو پوښل شوى هيواد دى ددغه هيواد دسابئيريا دغرونو دواورو ويلى کيدل به په بحرونو کى داوبو سطحه نوره هم پسى لوړه کړي. دگوتو په شمار يوڅوساينس پوهان په دى باور دى چى دنړۍ موسمى تغيرات به دروسي لپاره گټور وى ځکه هغه مځکى چى تل پرى دواور سپين څادر غوړيدلى و راښکاره شى او روسيه به له دغو مځکو څخه دکښتونو اوباغونو زرغونولو کار واخلي. خو د ډيرو ساينس پوهانو په اند دنړۍ موسمى تغيرات به په روسيه هم بدى اغيزى ولرى اودغه لس به هم وځپلى شي.
دنړۍ اقتصادى بحران :
دنړۍ منفى موسمى تغيرات به اقتصادى بحران وزيږوي چى له لامله به يى ډير ولسونه له گواښ او خطر سره مخامخ شي دنړۍ دموسمى تغيراتو بدو اغيزوته په کتو سره به پرمخ تللى هيوادونه چى ځانو ته يى دلويوطاقتونو نومونه ايښى دى دکمزورو ولسونو او هيوادونو استحصال ته ملاوتړي او په دى هڅه به کى شى چى دزمکى پرمخ پرټولو معدنياتو او وسايلو دى ددوى تسلط او واک وي دهمدى هدف دترلاسه کولو لپاره به په مختلفو پلمو په ډيرو هيوادو کى امنيتي وضعه کړکيچنه کړي چې له لامله به يى ډير ولسونه دخپلو سيمو څخه کوچيدو ته اړشي ځوانان په په دى هڅۀ کى وى چى يا پرمختلفو هيوادو ته ځانونه ورسوي اويا وسله راواخلى اوله ظالم څخه په زور خپل حق ترلاسه کړي ځکه نه به پرمختللى هيوادونه دوى ته پناه ورکوى او نه به له دوى څخه نيول شوى وسايل دوى پريږدى له همدى لامله به اقتصادى بحران دنړۍ سوله او امنيت هم تالاترغه کړي. چى دغه نړۍ به داوسنى حالت څخه بل حالت ته ولاړه شي.
په را روانو وختونو کې به د تودوخى درجه لوړه شى چې له لامله به يې په نړۍ کې د واورې غرونه په ويلى کيدو شي، په سمندرونو کې به د اوبو سطحه لوړه شى توند بادونه، تيز بارانونه به سمندرونو ته دومره قوت ورکړى چې د نړۍ ډير ودان ښارونه به له منځه يوسي.
دا به څنگه وى؟ او کله به وى؟ ځوابول يى خورا ستونزمنه ده، خو داسې څه کيدونکى دي چې په دى مځکه د استوگنو لپاره به ښي پايلي ونلري
د نړۍ د موسمى تغيراتو د ادارى پوهان انديښمن دي چې څرنګه به نړۍ ته متوجه د دغه گواښونو مخه ونيول شي، چې له لامله يې د نړۍ پر ځمکه دغه غميزى راتلونکى دي.
د استراليا غرونه له منځه تلوونکي دي:
د نړيوالو موسمى تغيراتو له لامله به دغه د ښکلا او ښايست بيلگى د مرجان او ياقوتو په نوم غرونه به په راروانو شلو کلونو کى په بشپړ ډول له سترگو ورک شي. د دغو غرونو اوږدوالى ٢٠١١ کيلو متر دى او د استراليا شمال شرق ساحل ته هسک ولاړ دى چې د الله جل جلاله د قدرتونو نمونه او د نړۍ ښايست دى د سمندر تودى اوبه او څپانده څپي به يى لومړى په ښکلا اور پورى کړى او بيا به يى له ستونى تير کړي، دا به د نړۍ د موسمى تغيراتو د نړۍ په ښکلا لومړى وار وي.
د اميزون ځنگلى به په دښتو بدلى کړى شي:
د نړۍ د موسمى تغيراتو دويم وار به داميزون په ځنگلو وشي، په دغو ځنگلو کې په لکونو د حيواناتو قسمونه ژوند کوى، کال و سر پرې بارانونه اورى نړۍ ته د پاکو او تازه اوبو پنځمه برخه پوره کوي دغو ځنگلو ته د نړۍ (ايرکنډيشن) هم ويل کيږى خو د نړۍ د موسمى منفى تغيراتو بدى اغيزى به دغه ځنگلونه وچ او د ځمکى له مخ څخه فنا کړى د سائنس پوهانو په اند د دغو ځنگلو ژوند اوس تر ٢٠٥٠ کاله پورې پاتې دى وروسته پاتې کيدل به يى يوه معجزه وي.
نړۍ ته د تيز او توندو بادونو بارانونو خطر
دنړۍ دموسمى تغيراتو د ادارى پوهان وايى نړۍ ته بل سترگواښ دهغو طوفانونو دى چى دتيزوبارانو نو او توندوبادونو له لامله به په پوره زور او شور سره دنړۍ ابادې سيمى په ويرانو بدلى کړي.
ددغو بارانونو اوبه به دسمندرونو په اوبو کې جوش پيداکړى او دسمندرونو غاړو ته پرتى ابادى سيمى به له ستوني تيرى کړى داسى چى نوم اونښان به يى ورک شي.
لندن به دځمکى له مخه ورک شي.
دنړۍ دموسمى تغيراتو د ادارى پوهان دلندن استوگنو ته خبرور کوى چى ددوى په اند دلندن ژوند تر ٢١٠٠ پورى دي ځکه چى داښار دسمندر خيټى ته تلونکى دي دواورو دغرونو ويلى کيدل دتيزو بارانونو اوريدل به ددى لامل وگرځى چى سمندرونه په مورگو واوړى او دلندن په څير ډيرودان ښارونه دځمکى له مخى ورک کړى دسمندر له ستونى تيريدونکى ښارونو کى يواځى لندن نه په لسگونو هغه ښارونه چى دبحر غاړوته آباد دى به له منځه ولاړ شى د امريکا دنيويارک ښار هم دهمدغو ښارونو ملگرى دى . په نړۍ کې دتودوخى دلوړيدا بده اغيزه همدا ده چى دنړۍ دواورو غزونه په چټکتيا سره ويلى کوى اوبه به يى بحرونه ته را غورځى او دسمندرونو اوبوته به جوش ورکوى . اوس هم دپخوا په پرتله په سمندرونو کى اوبه له خپلى پيمانى څخه په زياتيدو دي که داوبو د ډيروالى سلسله په همدى ترتيب روانه وى ډير ژر به ډير ښکلى ښارونه داوبو خوراک شي.
حيوانات به ډنگر شي.
دپوهانو په اند دنړۍ منفى موسمى بدلون به په حيواناتو هم خورا ناوړه اغيزى وکړى داوسيدنى ځايونه به يى په ورکيدوشي، خوراک به يى په کميدوشى، چى له لامله به يى جسامت کوچنى او ډنگرشي. په ډيرو جزيروکى لادمخکى څخه دتودوخى د ډيرښت له لامله ډير حيوانات ناروغ او ډنگر شوى دى په حيواناتو کى دغه بدلون له تيرو ديرشو کلوراپديخوا ليدل کيږي داب وهواچټلتيا په حيواناتو هم بدى اغيزى لرى حيوانات په پاکه اب وهوا کى ښکلى اوغښتلى جسمونه لري.
له يوى خواموسمى تغيرات اوله بلى خوا په نړۍ کى دمکروبونو څخه د ډکو باروتو استعمال که يو خوا انسانيت ته خطر متوجه کړى نو حيوانات هم ترى خوندى نه دي پاتى دوىهم له دغى ستونزى سره لاس او ګريوان دى په بحرونو کى دکبانو او داوبو دنورو سالر ونکو هم دا حال دى چى موسمى تغيراتو او داب وهوا چټلتيايى په صحت او جسم خورا بدى اغيزى کړى دي ښکارى مرغان به هم دتودوخى د ډيروالى او دخوراک دکمښت له ستونزى سره مخامخ شي.
په اندونيزيا کى به دوه زره جزيرى له منځه ولاړى شي.
موسمى منفى تغيرات به اندونيزيا ته هم ضربه ورکړى او دوه زره کوچنۍ جزيرى به يى له منځه ولاړى شي دا گزار به ډير وخت وانخلى د ٢٠٣٠ پورى به دغه جزيرى داندونيزيا له گوتو ووځي.
اندونيزيا ١٧٥٠٠ جزيرى لرى چى تراوسه يى ٢٤جزيرى داوبو خوراک شوى دى او دنورو دووزرو جزيرو دخوړلو لپاره يى سمندر خوله وازه کړى ده په بحر کى داوبو ډيرښت به ددى لامل شي چې داندونيزيا جزيرى خپلى خيټى ته ورواچوى . دنړۍ دموسمى تغيراتو له لامله به دمالديپ هيواد هم دنړۍ له نقشى ورک کړى شى مالديپ دسمندر په غاړه پروت هيواد دي. سمندر به په دى وتواتنيږى چى مالديپ هم خيټى ته تير کړي. دسائنس پوهانو په اند دغه پيښه به هم ډيروخت وانخلى موسمى تغيرات به روسيه هم وځپي:
دنړۍ موسمى تغيرات به دروسي لپاره هم شى پايلى ونلرى له واورو او يخ موسم سره اروږدې دغه اولس به په نړۍ کې دتودوخى ددرجې لوړيدل له ستونزو سره مخامخ کړي دسيلابونو طوفانونو او دواورو دغرونو ويلى کيدنه به روسيه هم وځپي. روسى ساينس پوهان له اوسه پدى هڅه کى دى چى څرنگه به خپله سيمه دنړۍ دموسمى بدلون دناوړه اغيزو څخه خوندى وساتلى شى ځکه چى روسيه د نړۍ پرمخ په واورو پوښل شوى هيواد دى ددغه هيواد دسابئيريا دغرونو دواورو ويلى کيدل به په بحرونو کى داوبو سطحه نوره هم پسى لوړه کړي. دگوتو په شمار يوڅوساينس پوهان په دى باور دى چى دنړۍ موسمى تغيرات به دروسي لپاره گټور وى ځکه هغه مځکى چى تل پرى دواور سپين څادر غوړيدلى و راښکاره شى او روسيه به له دغو مځکو څخه دکښتونو اوباغونو زرغونولو کار واخلي. خو د ډيرو ساينس پوهانو په اند دنړۍ موسمى تغيرات به په روسيه هم بدى اغيزى ولرى اودغه لس به هم وځپلى شي.
دنړۍ اقتصادى بحران :
دنړۍ منفى موسمى تغيرات به اقتصادى بحران وزيږوي چى له لامله به يى ډير ولسونه له گواښ او خطر سره مخامخ شي دنړۍ دموسمى تغيراتو بدو اغيزوته په کتو سره به پرمخ تللى هيوادونه چى ځانو ته يى دلويوطاقتونو نومونه ايښى دى دکمزورو ولسونو او هيوادونو استحصال ته ملاوتړي او په دى هڅه به کى شى چى دزمکى پرمخ پرټولو معدنياتو او وسايلو دى ددوى تسلط او واک وي دهمدى هدف دترلاسه کولو لپاره به په مختلفو پلمو په ډيرو هيوادو کى امنيتي وضعه کړکيچنه کړي چې له لامله به يى ډير ولسونه دخپلو سيمو څخه کوچيدو ته اړشي ځوانان په په دى هڅۀ کى وى چى يا پرمختلفو هيوادو ته ځانونه ورسوي اويا وسله راواخلى اوله ظالم څخه په زور خپل حق ترلاسه کړي ځکه نه به پرمختللى هيوادونه دوى ته پناه ورکوى او نه به له دوى څخه نيول شوى وسايل دوى پريږدى له همدى لامله به اقتصادى بحران دنړۍ سوله او امنيت هم تالاترغه کړي. چى دغه نړۍ به داوسنى حالت څخه بل حالت ته ولاړه شي.
No comments:
Post a Comment